Di sản Ahmad_Shah_Durrani

Shuja Shah Durrani, cháu nội của Ahmad Shah, trở thành vua cuối cùng của nhà Durrani.

Các hậu duệ của Ahmad Shah, từ con ông là Timur đến Shuja Shah Durrani, đều không có khả năng thống trị đế quốc Durrani, nạn thù trong giặc ngoài liên tục bùng nổ, và đế quốc sụp đổ trong vòng nửa thế kỷ sau khi ông qua đời. Phần lớn lãnh thổ mà Ahmad Shah đã chinh phạt đều bị mất về tay kẻ khác trong 50 năm đó. Năm 1818, các vua hậu duệ Ahmad Shah cai trị vùng lãnh thổ còn bé hơn Kabul và các lãnh thổ bị mất. Họ không chỉ mất những vùng đất xa, mà còn làm cho những bộ lạc Pashtun khá trở nên căm ghét, trong số đó nhiều bộ lạc thuộc các nhánh khác của dòng dõi Durrani. Trước khi Dost Mohammad Khan lên ngôi năm 1826, Afghanistan bị hỗn loạn, khiến nhà nước này bị tan vỡ thành nhiều cộng đồng nhỏ.

Khác với các nhà chinh phạt Babur hay Mohammad Ghori, ông không đặt Ấn Độ làm nền tảng của đế quốc mình. Ông chỉ tạo nền tảng cho Afghanistan trở thành một quốc gia mà ngày nay hãy còn tồn tại. Thật vậy, tên gọi "Afghanistan" chính thức được nhắc đến lần đầu tiên vào năm 1801, trong Hoà ước Anh - Ba Tư. Vì vậy Ahmed Shah có danh hiệu là "Ahmad Shah Baba", người "cha" của Afghanistan.

Chiến thắng Panipat của ông cũng ảnh hưởng đến lịch sử tiểu lục địa Ấn Độ và một phần đến sự thống trị của thực dân Anh trên đất nước này. Việc ông từ chối tiếp tục chiến dịch phạt Ấn Độ đã ngăn ngừa được cuộc chiến với Công ty Đông Ấn của Anh, khiến Anh dễ dàng xâm lược Ấn Độ sau khi họ chiếm được xứ Bengal năm 1757. Dù vậy, nỗi lo sợ về một cuộc chinh phạt của người Afghan khác vẫn ám ảnh giới cầm quyền Anh trong gần nửa thế kỷ sau trận chiến Panipat. Các nguồn tin Anh ở Panipat đã ghi nhận về những chiến công của Ahmad Shah, theo đó ông là 'Vua của các vua'.[38] Năm 1798, do lo sợ về liên minh Pháp - Afghan, sứ thần Anh đến Ba Tư đã truyền kiến thức cho vua Ba Tư, để tạo bàn đạp cho cuộc chiến giữa Ba Tư với Đế quốc Afghanistan.[39]

Di tích lịch sử nổi tiếng nhất của Kandahar là lăng Ahmad Shah Durrani, mộ chí của ông có những dòng viết sau đây:

Đức vua tối cao, Ahmad Shah Durrani,Người có tài trị quốc sánh ngang Kisra.[40]Dưới thời người, vì sợ hãi sự huy hoàng và cao thượng của người,Một con sư tử cái đã nuôi hươu đực bằng sữa của nó.Từ mọi phía trong lỗ tai của những tên giặcĐều vang lên hàng ngàn lời quát từ lưỡi dao găm người cầm.Ngày mà người rời khỏi trần gianChính là năm Hijra 1186 (1772 CN) [41]

"Under the shimmering turquoise dome that dominates the sand-blown city [of Kandahar] lies the body of Ahmad Shah Abdali, the young Kandahari warrior who in 1747 became Afghanistan's first king. The mausoleum is covered in deep blue and white tiles behind a small grove of trees, one of which is said to cure toothache, and is a place of pilgrimage. In front of it is a small mosque with a marble vault containing one of the holiest relics in the Islamic World, a kherqa, the Sacred Cloak of Prophet Mohammed that was given to Ahmad Shah by Mured Beg, the Emir of Bokhara. The Sacred Cloak is kept locked away, taken out only at times of great crisis but the mausoleum is open and there is a constant line of men leaving their sandals at the door and shuffling through to marvel at the surprisingly long marble tomb and touch the glass case containing Ahmad Shah's brass helmet. Before leaving they bend to kiss a length of pink velvet said to be from his robe. It bears the unmistakable scent of jasmine".[42]

Mountstuart Elphinstone đã viết về Ahmad Shah, nguyên văn:

His military courage and activity are spoken of with admiration, both by his own subjects and the nations with whom he was engaged, either in wars or alliances. He seems to have been naturally disposed to mildness and clemency and though it is impossible to acquire sovereign power and perhaps, in Asia, to maintain it, without crimes; yet the memory of no eastern prince is stained with fewer acts of cruelty and injustice.
— Mountstuart Elphinstone

Tạm dịch:

Lòng dũng cảm và những hành động quân sự linh lợi của ông phải được kể đến với sự ngưỡng mộ, bởi cả các thần dân của ông lẫn các quốc gia có liên quan tới ông, tức là những quốc gia đã đánh nhau hoặc liên minh với ông. Ông dường như cũng đã thể hiện sự khoan dung và độ lượng và bất chấp việc lên nắm vương quyền, và có lẽ, ở châu Á, để duy trì nó mà không gây tội ác là một điều khó; xưa nay không có vị quân vương phương Đông nào được nhớ đến là ít tàn bạo và bất công hơn.

— Mountstuart Elphinstone

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Ahmad_Shah_Durrani http://www.afghan-web.com/bios/yest/abdali.html http://www.britannica.com/eb/article-9004137/Ahmad... http://emotional-literacy-education.com/classic-bo... http://books.google.com/books?cd=1&id=hWRuAAAAMAAJ... http://books.google.com/books?id=4XMSl-aFk1YC&pg=P... http://shopping.ketab.com/addprod.asp?id=91210&cat... http://storyofpakistan.com/person.asp?perid=P064 http://famousdiamonds.tripod.com/koh-i-noordiamond... http://www.zharov.com/dupree/chapter03.html http://www.zharov.com/dupree/chapter16.html